Niedziela, 31 lipca 2022

XVIII NIEDZIELA ZWYKŁA 

                                 Pin de Małgorzata Małgorzata en wiara | Oraciones, Oración al espíritu  santo, Oraciones cristianas
(Łk 12, 13-21)
Ktoś z tłumu rzekł do Jezusa: „Nauczycielu, powiedz mojemu bratu, żeby się podzielił ze mną spadkiem”. Lecz On mu odpowiedział: „Człowieku, któż Mnie ustanowił nad wami sędzią albo rozjemcą?” Powiedział też do nich: „Uważajcie i strzeżcie się wszelkiej chciwości, bo nawet gdy ktoś ma wszystkiego w nadmiarze, to życie jego nie zależy od jego mienia”. I opowiedział im przypowieść: „Pewnemu zamożnemu człowiekowi dobrze obrodziło pole. I rozważał w sobie: „Co tu począć? Nie mam gdzie pomieścić moich zbiorów”. I rzekł: „Tak zrobię: zburzę moje spichlerze, a pobuduję większe i tam zgromadzę całe moje zboże i dobra. I powiem sobie: Masz wielkie dobra, na długie lata złożone; odpoczywaj, jedz, pij i używaj!” Lecz Bóg rzekł do niego: „Głupcze, jeszcze tej nocy zażądają twojej duszy od ciebie; komu więc przypadnie to, co przygotowałeś?” Tak dzieje się z każdym, kto skarby gromadzi dla siebie, a nie jest bogaty u Boga”.
                                               Dobre słowa: listopada 2014
Początek Listu przypisywanego Barnabie
Nadzieja życia jest początkiem i kresem naszej wiary

 

Synowie i Córki! W imię Pana, który nas umiłował, pokój wam i pozdrowienia.
Ponieważ wielkie i obfite są dobrodziejstwa Boże względem was, dlatego wasze święte i szlachetne dusze napawają mnie ogromną radością. Otrzymaliście bowiem zaszczepioną w was łaskę, duchowy dar. Z tego powodu raduję się także nadzieją własnego zbawienia, bo widzę Ducha wylanego na was z przeobfitego źródła Pana. Oto, jak wielce urzeczony jestem waszą postawą tak bardzo przeze mnie upragnioną.
Tak właśnie przekonany jestem i w pełni tego świadom, bo wiele do was przemawiałem. Pan towarzyszył mi na tej świętej drodze. I to właśnie jest dla mnie wezwaniem, aby miłować was bardziej niż siebie samego. Doskonała bowiem wiara i miłość mieszkają w was poprzez nadzieję życia wiecznego. Wiedząc przeto, iż jeśli dołożę starania, aby się podzielić z wami tym, co sam otrzymałem, moją zapłatą będzie posługiwanie takim jak wy, postanowiłem napisać wam krótko, abyście wraz z wiarą mieli też doskonałą wiedzę.
Otóż trzy są nauki Pana: nadzieja życia, początek i kres naszej wiary; sprawiedliwość, początek i kres sądu; miłość, radosne i pogodne świadectwo czynów sprawiedliwych. Pan bowiem dał nam przez proroków znajomość rzeczy przeszłych i obecnych oraz pozwolił zakosztować rzeczy przyszłych. Skoro zaś widzimy, że wszystko dokonuje się w zapowiedzianym porządku, powinniśmy coraz pilniej postępować drogą bojaźni Bożej. Ja zaś, nie jako nauczyciel, ale wasz brat, udzielę wam pouczeń, z których moglibyście zaczerpnąć otuchy na dni obecne.
Ponieważ „dni są złe”, a przeciwnik działa, trzeba nam czuwać nad sobą i pilnie strzec woli Bożej. Otóż wiarę naszą wspierają bojaźń i wytrwałość, sprzymierzeńcami są cierpliwość i opanowanie. Jeśli te cnoty pozostaną nietknięte przed Panem, wtedy z radością dołączą się do nich: mądrość, rozumienie, poznanie i wiedza.
Pan bowiem pouczył za pośrednictwem wszystkich proroków, iż nie potrzebuje ofiar, całopaleń ani obiat. Oto, co kiedyś powiedział: „Co Mi po mnóstwie waszych ofiar – mówi Pan. Syt jestem całopaleń i tłuszczu baranów, krwi wołów i kozłów nie pragnę. Nie przychodźcie, by stanąć przede Mną. Któż tego żądał od was? Nie wydeptujcie moich przedsionków. Gdy przyniesiecie ziarno, będzie to na próżno. Obrzydła Mi woń kadzideł; nie mogę ścierpieć waszych świąt i uroczystości”.
 
 
                                                      Błogosławionego dnia - Przyjaciele Jezusa | Facebook

Komentarze do poszczególnych czytań przygotowane przez Bractwo Słowa Bożego

Komentarz do pierwszego czytania

Księga Koheleta jest tajemniczym utworem. Oto mamy bohatera, Koheleta, który jest człowiekiem znudzonym, a nawet zawiedzionym światem. Wyraża to w swoim słynnym zdaniu: Marność nad marnościami, wszystko jest marnością. Taka postawa może skutkować pesymizmem, a nawet rozpaczą. Jednakże księgę tę należy czytać w kontekście, jako całość oraz co najważniejsze, w kontekście Jezusa Chrystusa. Słowa z początku księgi są echem łacińskiego tłumaczenia świętego Hieronima, który użył łacińskiego słowa vanitas (marność). Jednakże, gdy się spojrzy na oryginał hebrajski, to zobaczymy, że nie jest to dokładne tłumaczenie. W tekście hebrajskim mamy hevel, co oznacza dosłownie para, dym, czyli coś nietrwałego i ulotnego. Zatem odnośne zdanie należałoby przełożyć: Ulotność nad ulotnością, wszystko jest ulotne. Kohelet nie dostrzega wartości życia, ponieważ wszystko przemija. Jaki zatem jest sens istnienia? Odpowiedź odnajdujemy pod sam koniec księgi, gdzie autor, którym wcale nie jest Kohelet, zwraca się do czytelnika: Wysłuchawszy tego wszystkiego Boga się bój i przykazań Jego strzeż, bo cały w tym człowiek. Sensem życia jest zatem miłość do Pana Boga i przestrzeganie Jego przykazań, a najpełniejszym sensem jest Jezus Chrystus, który jest Drogą, Prawdą i Życiem.

Komentarz do psalmu

Psalm 95 jest często używany w Kościele. W Brewiarzu pełni funkcje psalmu wezwania, czyli zaproszenia do wspólnej modlitwy. Już pierwsze słowa psalmu zachęcają do radosnego uwielbienia Pana Boga. Jednakże utwór ten może stanowić dla modlącego się człowieka problem. Nie zawsze jesteśmy radośni i uśmiechnięci, często nachodzi nas smutek i przygnębienie. Jak zatem mamy uwielbiać Pana Boga w takim stanie? Odpowiedź dają kolejne wersety tego utworu. Oto bowiem psalmista roztacza przed słuchaczami obraz Boga Wszechmogącego, do którego należy cała ziemia, zarówno otchłanie morskie, jak i najwyższe góry. Bóg okazuje swoją wszechmoc, również w Opatrzności nad Ludem Bożym, czyli Kościołem oraz nad każdym człowiekiem. Uświadomienie sobie tej Mocy Bożej może wyzwolić w modlącym się człowieku wdzięczność i radość wobec Stworzyciela. Pisarz chrześcijański, Clive Staples Lewis w swoich Rozważaniach o Psalmach, zauważył ciekawą rzecz, mianowicie, że psalmy wymagają od nas całkowitego zaangażowania rozumu jak i wyobraźni. Ta ostatnia bowiem może uzmysłowić nam poetyckie obrazy użyte w Psałterzu. Dlatego księga ta, jak i konkretny psalm, będą dla nas owocne, jeśli wejdziemy w nie całkowicie rozumem i sercem.

Komentarz do drugiego czytania

Święty Paweł często poruszał w swoich listach temat nowego życia chrześcijan. Nie inaczej jest w Liście do Kolosan. Apostoł Narodów ogłasza swoim czytelnikom, że zmartwychwstali z Chrystusem. Jak to jest możliwe, skoro dzień Paruzji jeszcze nie nadszedł? Święty Tomasz z Akwinu dał piękne wyjaśnienie tego ustępu. Zmartwychwstanie Chrystusa sprawiło, że na nowo pojawiła się nadzieja w naszych sercach na życie wieczne. Wydarzenie to skutkowało również możliwością wylania Ducha Świętego do serc wierzących w Jezusa, a to z kolei spowodowało duchowe zmartwychwstanie, czyli życie człowieka w sprawiedliwości. Oba wymiary będą miały swoje dopełnienie w przyszłym cielesnym zmartwychwstaniu. W tym czasie oczekiwania chrześcijanin ma zwalczać w swojej duszy i swoim ciele złe popędy. Święty Paweł skupia się na trzech grzechach: nieczystości, chciwości i kłamstwie, które mają być zastąpione przez czystość, hojność i prawdę. Jeśli chcemy poznać czy żyjemy życiem chrześcijańskim, zróbmy rachunek sumienia z tego, ile jest we mnie nadziei na życie bez końca z Bogiem i ile myśli poświęcam sprawom duchowym. Prawda o sobie samym może mnie ugruntować w dobrym lub zmusić do rewizji życia.

Komentarz do Ewangelii

Bohater dzisiejszej Ewangelii mógłby być wzorem dla współczesnych biznesmenów. Oto przedsiębiorca, który analizuje ilość posiadanych plonów, zastanawia się, gdzie je zmagazynować, dokonuje decyzji o zburzeniu starych magazynów i budowie nowych. Realizuje zatem inwestycję długoterminową. Wzór cnót dla dzisiejszych menadżerów. Jednak umiera gwałtownie i Pan Jezus ukazuje go jako negatywny przykład dla swoich słuchaczy. Gdzie zatem tkwił jego błąd? Można to zrozumieć, konfrontując jego postawę z innymi bohaterami biblijnymi, którzy również byli majętni. Weźmy króla Dawida. Był bogaty, ale za wszystko dziękował Panu Bogu w psalmach i pieśniach. Drugim przykładem może być Zacheusz, nawrócony zwierzchnik celników z Jerycha, który po spotkaniu z Panem Jezusem dużą część swojego majątku rozdał ubogim. Możemy podejrzewać, że długość życia bogacza z przypowieści była z góry wyznaczona przez Pana Boga, jednakże gdyby był on wdzięczny Najwyższemu za Jego dary, gdyby planował wspierać ubogich, to stanąłby przed Bogiem z inną duszą, nie narcystyczną i egoistyczną, tylko miłosierną i otwartą. Zastanówmy się dzisiaj, co posiadamy, za co możemy dziękować Panu Bogu i jak wspierać najuboższych. Jałmużna wobec ubogich jest bowiem naszym bogactwem u Boga.

Komentarze zostały przygotowane przez ks. Mateusza Oborzyńskiego

 

 

31 lipca
Święty Ignacy z Loyoli, prezbiter
 
 
Święty Ignacy z Loyoli

Inigo Lopez urodził się w roku 1491 na zamku w Loyola w kraju Basków (Hiszpania), jako trzynaste dziecko w zamożnym rycerskim rodzie. O jego wczesnej młodości mało wiemy. Otrzymał staranne wychowanie. Był paziem ministra skarbu króla hiszpańskiego, następnie służył jako oficer w wojsku wicekróla Nawarry. Nosił długie włosy, spadające mu aż do ramion, różnobarwne spodnie i kolorową czapkę. Publicznie najchętniej pojawiał się w pancerzu rycerza, nosząc miecz, sztylet i oręż wszelkiego rodzaju. Kiedy po latach opowiadał współbraciom o swoim życiu, wyznał, że do 30-tego roku życia oddawał się marnościom świata, że z próżnej żądzy sławy jego największą rozkoszą były ćwiczenia rycerskie. W czasie walk hiszpańsko-francuskich znalazł się w oblężonej Pampelunie. Zraniony poważnie w 1521 r. przez kulę armatnią w prawą nogę, został przewieziony do rodzinnego zamku.
Długie miesiące rekonwalescencji były dla niego okresem łaski i gruntownej przemiany. Dla skrócenia czasu prosił o powieści rycerskie, ale na zamku ich nie było. Podano mu więc książkę znaną w całym średniowieczu, którą napisał bł. Jakub de Voragine – Złotą legendę. Bratowa podała mu ponadto Życie Jezusa Ludolfa de Saksa. Gdy tylko Inigo wyzdrowiał (chociaż na nogę kulał całe życie), opuścił rodzinny zamek i udał się do pobliskiego sanktuarium maryjnego, Montserrat. Zdumionemu żebrakowi oddał swój kosztowny strój rycerski. Przed cudownym wizerunkiem Maryi złożył swoją broń. Stąd udał się do Manrezy, gdzie zamieszkał w celi, użyczonej mu przez dominikanów. I tu jednak wydawało mu się, że ma za wiele wygód. Dlatego zamieszkał w jednej z licznych grot. Aby zdławić w sobie starego, próżnego, ambitnego człowieka, nie golił się ani nie strzygł, pościł codziennie i biczował się, nie obcinał paznokci, nie nakrywał głowy. Codziennie bywał u dominikanów na Mszy świętej. Oddawał się modlitwie i rozważaniu Męki Pańskiej. Szatan dręczył go gwałtownymi pokusami aż do myśli o samobójstwie. W takich zmaganiach powstał szkic jego najważniejszego dzieła, jakim są Ćwiczenia duchowne. Formę ostateczną otrzymały one dopiero w 1540 roku. Były więc owocem 19 lat przemyśleń i kontemplacji.
Pragnąc nawiedzenia Ziemi Świętej i męczeństwa z rąk Turków, Ignacy zupełnie wyczerpany z sił, po prawie rocznym pobycie w Manrezie, przez Rzym i Wenecję udał się w pielgrzymkę. Żył z użebranych pieniędzy i czynionych po drodze przysług. W 1523 r. dotarł szczęśliwie do celu. Chciał tam pozostać do końca życia, dopiero w wyniku nalegań tamtejszego legata papieskiego wrócił do kraju. W drodze był dwukrotnie więziony pod zarzutem szpiegostwa. Po długiej podróży powrócił do Barcelony, gdzie przez dwa lata uczył się języka łacińskiego. Nie wstydził się zasiadać w ławie szkolnej z dziećmi, chociaż miał już wówczas 34 lata. Potem udał się do Alkala, by na tamtejszym uniwersytecie studiować filozofię. Wolny czas poświęcał nauczaniu prawd wiary prostych ludzi. Mieszkał w szpitalu i utrzymywał się za posługę oddawaną chorym.
Jego żebraczy strój i niezwykły tryb życia wzbudziły u niektórych nadgorliwców podejrzenie, czy przypadkiem Ignacy nie należy do sekty alumbrado, która w tym czasie niepokoiła w Hiszpanii władze kościelne. Dostał się nawet do więzienia, które było w posiadaniu Świętej Inkwizycji. Po uwolnieniu z niego podążył do Salamanki, by na tamtejszym uniwersytecie kontynuować swoje studia (1527). I tu inkwizycja go zauważyła – ponownie trafił do więzienia. Przykre przesłuchania zniósł z radością dla Pana Jezusa. Po uwolnieniu z więzienia, w którym był kilka tygodni, powrócił do Barcelony, a stąd udał się do Paryża (1528). Miał już wówczas 37 lat. Utrzymywał się znów z żebraniny. Dla uzbierania koniecznych opłat w wolnych miesiącach udał się w charakterze żebraka do Belgii i Anglii.

Święty Ignacy z LoyoliNa uniwersytecie paryskim Ignacy zapoznał się i zaprzyjaźnił ze św. Piotrem Faberem i ze św. Franciszkiem Ksawerym. Do ich trójki dołączyli niebawem Jakub Laynez, Alfons Salmeron, Mikołaj Bobadilla, Szymon Rodriguez i Hieronim Nadal. Wszyscy zebrali się rankiem 15 sierpnia 1534 roku w kapliczce na zboczu wzgórza Montmartre i tam w czasie Mszy świętej, odprawionej przez Piotra Fabera, który miesiąc wcześniej otrzymał święcenia kapłańskie, złożyli śluby ubóstwa, czystości oraz wierności Kościołowi, a zwłaszcza Ojcu Świętemu. W ten sposób powstał nowy zakon, zwany Towarzystwem Jezusowym.
Wszyscy skierowali swoje kroki do Wenecji, by stamtąd odpłynąć do Ziemi Świętej, nawracać niewiernych i z ich ręki ponieść śmierć męczeńską. Do pielgrzymki jednak nie doszło, gdyż Turcja prowadziła właśnie wojnę z Wenecją. Udali się więc do Rzymu, aby przedstawić się papieżowi i oddać się do jego dyspozycji. Paweł III przyjął ich życzliwie. Korzystając z jego zachęty, wszyscy przyjęli święcenia kapłańskie (1536), oddali się posłudze chorym w szpitalach i nauczaniu prawd wiary wśród dzieci. Papież polecił, by Ignacy nakreślił szkic konstytucji nowego zakonu. Ignacy uczynił to pod nazwą Formuła Instytutu. Papież po przejrzeniu jej zażądał, by napisać całe konstytucje. Po wielu przeszkodach Rzym zatwierdził je w 1540 roku.

Święty Ignacy z LoyoliLiczba członków Towarzystwa bardzo szybko rosła. Już w roku następnym (1541) św. Franciszek Ksawery został zaproszony do Indii. W tym samym czasie św. Piotr Faber głosił słowo Boże w północnych Włoszech, w południowej Francji i w Hiszpanii. W roku 1541 zebrała się pierwsza kapituła generalna. Przełożonym generalnym jednogłośnie został wybrany Ignacy. W tym samym roku papież oddał jezuitom do dyspozycji kościół w Rzymie pw. Matki Bożej della Strada (Patronki w drodze). W roku 1542 jezuici założyli w Coimbrze (Portugalia) słynne kolegium, które miało się stać zawiązką uniwersytetu. W 1550 r. do zakonu zgłosił się sam wicekról Katalonii, książę Gandii, św. Franciszek Borgiasz.
Przez ostatnich 16 lat życia Ignacy był przykuty do swojego biurka i rzadko opuszczał progi domu generalnego swego zakonu, by być zawsze do dyspozycji duchowych synów. Nękany różnymi chorobami i dolegliwościami, 30 lipca 1556 roku zapowiedział swoją śmierć i poprosił o udzielenie mu odpustu papieskiego. Współbracia zdziwili się. Kiedy zaś przypuszczali, że mu jest lepiej, po wieczerzy odeszli od jego łoża. Gdy jednak powrócili dnia następnego, Ignacy był już w agonii i zmarł na ich rękach 31 lipca 1556 r.
Pozostawił po sobie 7 tysięcy listów, zawierających nieraz cenne pouczenia duchowe, Opowiadanie pielgrzyma oraz Dziennik duchowy – świadectwo mistyki ignacjańskiej. W ewolucji chrześcijańskiej duchowości szczególne znaczenie mają Konstytucje zakonu, w których zniósł obowiązek wspólnego odmawiania oficjum, przestrzegania reguły klasztornej, nakazując w zamian praktykowanie codziennej modlitwy myślnej, a liturgię wskazując jako źródło życia duchowego. Szczególnie obfity owoc wydają do dziś Ćwiczenia duchowe – pierwowzór rekolekcji. W swoim nauczaniu Ignacy przypominał, że człowiek musi dokonać pewnego wysiłku, aby współpracować z Bogiem.

Święty Ignacy z Loyoli

Beatyfikacji Ignacego Loyoli dokonał papież Paweł V (w 1609 r.), a kanonizacji – Grzegorz XV (w 1623 r.). Św. Ignacy jest patronem trzech diecezji w kraju Basków; zakonu jezuitów; dzieci, matek oczekujących dziecka, kuszonych, skrupulantów, żołnierzy oraz uczestników rekolekcji – zarówno rekolektantów, jak i rekolekcjonistów. Jego relikwie spoczywają w rzymskim kościele di Gesu.

Zakon jezuitów odegrał szczególną rolę także w Polsce. Wydał między innymi takie postaci, jak: św. Stanisław Kostka i św. Andrzej Bobola – patroni Polski, św. Melchior Grodziecki oraz Jakub Wujek (tłumacz pierwszej drukowanej „Biblii” w Polsce), Piotr Skarga Pawęski (wybitny kaznodzieja), Maciej Sarbiewski (poeta zwany polskim Horacym), Franciszek Bohomolec (ojciec komedii polskiej), Adam Naruszewicz (biskup, historyk, poeta), Franciszek Kniaźnin (poeta), Jan Woronicz (arcybiskup, prymas Królestwa Polskiego, poeta), Grzegorz Piramowicz (sekretarz Komisji Edukacji Narodowej) i bł. Jan Beyzym (apostoł trędowatych na Madagaskarze).

W ikonografii św. Ignacy przedstawiany jest w sutannie i birecie lub w stroju liturgicznym z imieniem IHS na piersiach, niekiedy w stroju rycerskim i w szatach pielgrzyma. Jego atrybutami są: księga; globus, który popycha nogą; monogram Chrystusa – IHS; napis AMDG – Ad maiorem Dei gloriam – „Na większą chwałę Boga”; krucyfiks, łzy, serce w promieniach, smok, sztandar, zbroja.

Litania do św. Ignacego z Loyoli
Panie zmiłuj się nad nami Panie zmiłuj się nad nami
Chryste zmiłuj się nad nami  Chryste zmiłuj się nad nami
Panie zmiłuj się nad nami  Panie zmiłuj się nad nami
Święta Maryjo Matko Boża  módl się za nami
Ignacy z Loyoli, nawrócony rycerzu ziemi baskijskiej, módl się za nami.
Ignacy z Loyoli, podejmujący w refleksję nad własnym życiem w czasie rekonwalescencji
Ignacy z Loyoli, odczytujący swoje życie w świetle Bożej prawdy
Ignacy z Loyoli, rycerzu czuwający w sanktuarium maryjnym Montserrat i przywdziewający strój pielgrzyma
Ignacy z Loyoli, Boży pielgrzymie
Ignacy z Loyoli, doświadczający przeżyć mistycznych w grocie manreskiej
Ignacy z Loyoli, otwarty na Boże natchnienia
Ignacy z Loyoli, czcicielu Trójcy Przenajświętszej
Ignacy z Loyoli, powierzający się Ojcu Przedwiecznemu
Ignacy z Loyoli, zatroskany o dogłębne poznanie Jednorodzonego Syna Bożego
Ignacy z Loyoli, współpracowniku Boży w ułożeniu Ćwiczeń Duchownych
Ignacy z Loyoli, posiadający głębokie wyczucie Boskiego Majestatu
Ignacy z Loyoli, oddany całkowicie Pan Bogu
Ignacy z Loyoli, człowieku wielkich pragnień
Ignacy z Loyoli, urzeczony Jezusem nauczającym
Ignacy z Loyoli, głoszący Pana Jezusa przez Ćwiczenia duchowne
Ignacy z Loyoli, nazywający Jezusa swoim Królem i Panem
Ignacy z Loyoli, zawsze poszukujący woli Bożej
Ignacy z Loyoli, znajdujący Boga we wszystkich rzeczach
Ignacy z Loyoli, zawsze troszczący się o większa chwałę Boga
Ignacy z Loyoli, czcicielu Matki Jezusowej jako „naszej Pani”
Ignacy z Loyoli, z wielką czcią sprawujący Mszę świętą
Ignacy z Loyoli, zwolenniku częstej Komunii świętej
Ignacy z Loyoli, założycielu Towarzystwa Jezusowego
Ignacy z Loyoli, wiernie realizujący ślubowane rady ewangeliczne
Ignacy z Loyoli, wzorze przełożonego
Ignacy z Loyoli, człowieku wielkiej pokory
Ignacy z Loyoli, wrażliwy na drugiego człowieka
Ignacy z Loyoli, troszczący się o kobiety z marginesu społecznego
Ignacy z Loyoli, zatroskany o sieroty, bezdomnych i chorych
Ignacy z Loyoli, opiekunie matek oczekujących potomstwa
Ignacy z Loyoli, posiadający wyczucie spraw Kościoła
Ignacy z Loyoli, patronie prowadzących rekolekcje
Ignacy z Loyoli, przypominający i nauczający, że człowiek jest dla chwały, czci i służby Bogu
Ignacy z Loyoli, zachęcający do troski o zbawienie własnej duszy i bliźnich
JEZU, który gładzisz grzechy świata, przepuść nam, Panie.
JEZU, który gładzisz grzechy świata, wysłuchaj nas, Panie.
JEZU, który gładzisz grzechy świata, zmiłuj się nad nami.
Módlmy się: Boże, Ty powołałeś w swoim Kościele świętego Ignacego z Loyoli do szerzenia Twojej większej chwały, spraw, abyśmy walcząc na ziemi z jego pomocą i za jego przykładem zasłużyli na udział w jego niebieskiej chwale. Przez Chrystusa Pana Naszego. Amen.